Φορείς / Καλές πρακτικές

Σχεδιασμός προγραμμάτων άσκησης για την πρόληψη και την αποκατάσταση χρόνιων παθήσεων

Φορείς

Για να είναι αποτελεσματικό ένα πρόγραμμα άσκησης θα πρέπει, πριν το σχεδιασμό του, να καθοριστούν προσεκτικά οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν. Κατά τη διαδικασία καθορισμού στόχων είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη: α) η φυσιογνωμία του φορέα (όραμα, αποστολή, στρατηγικός σχεδιασμός κ.α) που θα υλοποιήσει ένα πρόγραμμα άσκησης, β) ο ωφελούμενος πληθυσμός, γ) το ανθρώπινο δυναμικό που απαιτείται να εργαστεί στο πρόγραμμα και δ) οι διαθέσιμες εγκαταστάσεις.

Ομάδα στόχος

Τα προγράμματα άσκησης πρέπει να είναι κατάλληλα σχεδιασμένα και προσαρμοσμένα τόσο στα χαρακτηριστικά όσο και στις ειδικές απαιτήσεις της ομάδας - στόχου. Είναι πολύ σημαντικό, πριν από το σχεδιασμό ενός προγράμματος άσκησης, να γνωρίζουμε μετά από σχετική έρευνα τόσο τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της ομάδας στόχου (αριθμό των ασκουμένων, φύλο, ηλικία, ιδιαιτερότητες κ.α.) όσο και τις ανάγκες και επιθυμίες τους.

Κριτήρια συμμετοχής σε προγράμματα άσκησης

Απαραίτητη κρίνεται η αξιολόγηση των αθλουμένων, πριν την έναρξη ενός προγράμματος άσκησης, ώστε να εξασφαλιστεί η αντιστοιχία μεταξύ του προγράμματος άσκησης και των δυνατοτήτων - ικανοτήτων των συμμετεχόντων. Η διαδικασία αξιολόγησης πρέπει να περιλαμβάνει: α) ιατρικό έλεγχο και καταγραφή ιατρικού ιστορικού και β) αξιολόγηση της λειτουργικής ικανότητας και της φυσικής κατάστασης (αντοχή, δύναμη, κινητικότητα κ.α.) των συμμετεχόντων.

Ανθρώπινο δυναμικό

Το προσωπικό (ποιότητα και ποσότητα) που απασχολείται σε ένα πρόγραμμα άσκησης είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες επιτυχίας. Πρέπει να είναι σωστά εκπαιδευμένο και έμπειρο. Να γνωρίζει τη φυσιογνωμία του φορέα που υλοποιεί το πρόγραμμα άσκησης, το σχεδιασμό του προγράμματος, τις ιδιαιτερότητες των συμμετεχόντων και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν. Το προσωπικό συνήθως διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες: το εκπαιδευτικό-επιστημονικό (γυμναστές, ιατροί, νοσηλευτές, διατροφολόγοι κ.α.), το διοικητικό (γραμματειακής και οικονομικής υποστήριξης) και το τεχνικό (φύλακες, καθαριστές, τεχνικό προσωπικό των εγκαταστάσεων κλπ.).

Εγκαταστάσεις - Εξοπλισμός

Ο σχεδιασμός ενός προγράμματος άσκησης εξαρτάται άμεσα από το είδος των εγκαταστάσεων (γυμναστήρια, πισίνες, κλειστοί χώροι άσκησης κ.α.) αλλά και το περιεχόμενο του σταθερού και κινητού αθλητικού εξοπλισμού που έχει στη διάθεσή του ο φορέας παροχής προγραμμάτων άσκησης.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση ενός προγράμματος άσκησης είναι μια πολύ σημαντική διαδικασία η οποία συμβάλλει τόσο στη βελτίωση του φορέα υλοποίησης του προγράμματος όσο και του προσωπικού που εργάζεται σε αυτό. Έτσι είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί:

• αξιολόγηση συμμετεχόντων (έλεγχος επίτευξης των στόχων του προγράμματος),
• αξιολόγηση προσωπικού (από το φορέα υλοποίησης),
• αξιολόγηση του προγράμματος από τους συμμετέχοντες (οργάνωση, προσωπικό, εγκαταστάσεις, εξοπλισμό) αλλά και από το προσωπικό που εργάστηκε στο πρόγραμμα (οργάνωση από το φορέα, εγκαταστάσεις, εξοπλισμό).

Καλές πρακτικές (επιτυχημένες εφαρμογές στην πράξη)

Προγράμματα άσκησης εφαρμόζονται σε όλο τον κόσμο εδώ και πολλά χρόνια με ιδιαίτερη επιτυχία. Κάποια από αυτά έχουν αναγνωριστεί ως «καλές πρακτικές» και μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα προς εφαρμογή. Πιο συγκεκριμένα, ο όρος «καλές πρακτικές» (best practices) χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει μία δοκιμασμένη διαδικασία ή δράση που έχει αποδείξει στην πράξη ότι είναι πιο αποτελεσματική από άλλες, όταν εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες συνθήκες. Καλές πρακτικές αναφέρονται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (παιδεία, τεχνολογία, υγεία, κατασκευές κλπ.).

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κύρια χαρακτηριστικά που καθιστούν μία πρακτική «καλή» είναι: η καινοτομία, η αποτελεσματικότητα, η βιωσιμότητα (διάρκεια αποτελεσμάτων), η δυνατότητα αναπαραγωγής καθώς και η δυνατότητα μεταφοράς της σε διαφορετικούς τομείς.

Στον τομέα της υγείας (πρόληψη - αποκατάσταση) και γενικότερα των κοινωνικών υπηρεσιών, για να χαρακτηριστεί ένα πρόγραμμα ως «Καλή Πρακτική» πρέπει να πληροί τους πιο κάτω όρους:

• κατά την εφαρμογή του προγράμματος πρέπει να προκύψουν ένα ή περισσότερα θετικά αποτελέσματα σε άτομα, σε κοινότητες ή σε πληθυσμούς,
• τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να έχουν καταδειχτεί τουλάχιστον από μία πειραματική μελέτη,
• τα αποτελέσματα της μελέτης ή των μελετών αυτών πρέπει να έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά ή σε επαγγελματικές εκδόσεις ή να τεκμηριώνονται από μια έκθεση αξιολόγησης,
• οι εμπλεκόμενοι φορείς, η εκπαίδευση, η υποστήριξη, η διαδικασία και η ποιοτική διασφάλιση εφαρμογής του προγράμματος θα πρέπει να έχουν περιγραφεί και κατατεθεί σε κάποια βάση δεδομένων για Καλές Πρακτικές ή να βρίσκονται σε επίσημες ιστοσελίδες και να είναι διαθέσιμα στο κοινό.

Εναλλακτικά του όρου «Καλή Πρακτική» στη βιβλιογραφία συναντούμε και τον όρο «Τεκμηριωμένο Ερευνητικό Πρόγραμμα Παρέμβασης» (Based Evidence Intervention Program) το οποίο εκτός των άλλων έχει δεχθεί και εξωτερική αξιολόγηση.

Καλές Πρακτικές και Τεκμηριωμένα Ερευνητικά Προγράμματα Παρέμβασης μπορούμε να βρούμε σε Βάσεις δεδομένων «Καλών Πρακτικών», σε διεθνής οργανισμούς (π.χ. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), στην Ευρωπαϊκή ένωση σε δημόσιους φορείς διαφόρων κρατών (υπουργεία, δήμους κ.α.) ή σε ιστοσελίδες αφιερωμένες αποκλειστικά σε κάποιο πρόγραμμα. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ένας μεγάλος αριθμός από «Καλές Πρακτικές» που έχουν εφαρμοστεί σε διάφορα μέρη του πλανήτη με στόχο τόσο την προαγωγή της υγείας όσο και την αποκατάσταση χρόνιων παθήσεων.

Καλές Πρακτικές για Άσκηση και ΑποκατάστασηΚαλές Πρακτικές Άσκησης και Πρόληψης

Αρχική